بسم الله الرحمن الرحیم

هدی

به معنای راه پیدا کردن است و گاهی اسم مفعول ( راه یافته ) و گاهی اسم فاعل (راه یابنده ) می شود .

1. هدی به معنای حقیقی(جاده پیدا کردن ) : هوالذی جعل لکم النجوم لتهدوا بها فی ظلمات البر و البحر ( انعام – 96) جعل لکم فیها سبلا لعلکم تهتدون ( زخرف -10 )  

 لعلی  اتیکم بقبس اواجد علی النار هدی ( طه -10)

2.هدی به معنای مجازی (هدایت پیدا کردن ) : ولکن جعلناه نورا نهدی به من نشاء من عبدنا (شوری – 52)

چنانچه ملاحظه می شود در آیات زخرف ، انعام و طه هدی به معنای حقیقی راه یافتن به کاررفته است و در آیه ی اخیر به معنای مجازی هدایت یافتن استعمال شده است . چنان چه می فرماید که هدایت نخست برای یافتن راه و جاده به کار می رفته و بعد استعمال مجازی پیدا کرده و بر این هم اطلاق شده است نظیر : هوالذی ارسل رسوله بالهدی ودین الحق (توبه -33) خدا کسی است که ارسال کرد پیامبرش را با هدایت

قل اننی هدانی ربی الی صراط مستقیم دینا قیما (انعام -161 ) من را هدایت کرده پروردگارم به راه راست دین استوار

همان طور به طریق مجازی : ومن الناس من یجادل فی الله بغیر علم و لاهدی و لا کتاب مفید ( لقمان – 20 )

هدی در مقابل ضلالت نیز به کار رفته است :

اولئک الذین اشتروا الضلاله بالهدی ( بقره – 175 )

و من یضلل الله فلا هادی له ( اعراف 186 )

به نظر می رسد هدی در آیه ی ( ارأیت ان کان علی الهدی ) نیز به معنای هدایت یافتگی است یعنی به معنای مجازی به کار رفته است .

ضلالت نیز مانند هدایت درمعنای حقیقی و مجازی به کار رفته است :

1.    حقیقی : فلماراوها قالوا انا لضالون ( قلم -26 )   

2.    مجازی : ما ضل صاحبکم و ما غوی ( نجم -2 )

به هر حال هدایت در آیه ی سوره ی علق ناظر به وضعیت جدیدی بود که از رهگذر نبوت در حضرت محمد (ص) رخ داده بود چنانکه در آیات ذیل این وضعیت گزارش شده است .:

-         و وجدک ضالا فهدی ( ضحی -7)

-    و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا ما کنت تدری الکتاب و لا ایمان ولکن جعلناه نورا نهدی به من نشاء من عبادنا و انک لتهدی الی صراط مستقیم (شوری -52)

((این چنین وحی کردیم به تو وحی از جانب خود در حالی که نمی دانستی کتاب آسمانی چیست و ایمان به کتاب آسمانی هم نداشتی اما ما آن ر انوری قرار دادیم وهدایت می کنیم هر کسی ر ابخواهیم و هدایت کردیم تورا به راه مستقیم ))

تقوا

ترس از عذاب خداست و بنابراین امر به تقوا شده است و پیامبر امر کرد از عذاب خدا بترسید شواهدی که این معنا بیان می کند :

1.  لهم من فوقهم ظلل من النار و من تحتهم ظلل ذلک یخوف الله به عباده یا عباد فتقون (زمر- 16 ) برای کفار از بالای سرشان سایه هایی از آتش و زیرشان باقی مانده ی آتش است و خدا به این وسیله بندگان ر امی ترساند  ای بندگان بترسید

2.    یا ایها الناس اتقوا ربکم و اخشوا یوما لا یجزی والد عن ولده ...(لقمان – 33 )

3.    و اتقوا النار التی اعدت للکافرین ( آل عمران – 131 )

اتقی در اصل به معنای وقایه گرفتن است و وقایه وسیله ی نگهداری مانند سپر در جنگ و لباس زمستانی در هوای سرد است چنانچه در قرآن هم به همین معنا به کار رفته است نظیر : والله جعل لکم مما خلق ضلالا و جعل لکم من الجبال اکنانا و 1.  لکم سرابیل تقیکم الحر و سرابیل تقیکم بأسکم  (نحل – 81 )

(( و خدا قرار داد برای شما از آنچه که خلق کرد سایه هایی و قرار داد برای شما پیراهن هایی که نگهداری می کند شما ر ااز حرارت و پیراهن هایی نگه می دارد شما را از زیان رسیدن به شما در جنگ ))

علاوه بر این که متضمن معنای ترس است ، متضمن معنای خود را از خطر و عذاب حفظ کردن نیز می باشد چنانچه آمده است : فاتقوا النار التی وقودها الناس و الحجاره اعدت للکافرین (بقره -24 )

شاهدمعنایی که یاد شده علاوه بر خود آیات این است که درست در جای دیگر در قرآن به جای اتقوا در عبارت بالا تقوا آمده است .

3.  یا ایها الذین آمنوا قوا انفسکم و اهلیکم نارا وقودها الناس و الحجاره (تحریم – 6) ای مومنان حفظ کنید خودتان و اهلتان رااز آتشی که هیزمش انسانها و سنگ است .

کاملا آشکار است که مراد تقوا حفظ خود از عذاب الهی و آتش دوزخ اس تو آن به این جهت است که فعلی که موجب عذاب الهی می شود مرتکب نشویم از تقوا متضمن معنای حفظ خود از گناه هم است چنانچه در آیات ذیل دیده می شود :

 ْیَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا العِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ لاَ تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیُوتِهِنَّ وَلاَ یَخْرُجْنَ إِلاَّ أَن یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ …(طلاق – 1 )