بسم الله الرحمن الرحیم

  اسم از سمو به معنای علو اشتقاق یافته است .اصل آن سمو است و جمع آن اسماء است مانند قنو که جمع آن اقناء است معنای آن را مشتق از سمة و یا وسم دانسته اند که به معنای علامت است اما وجه اول صحیح تر است زیرا کلمه ای که حرف اولش حذف شده مانند عده و صمه همزه ی وصل برسر آن در نمی آید

سبب نام گذاری :

     نام یا اسم نقشهای گوناگونی می تواند داشته باشد و نام گذاری به اعتبار آنها صورت می گیرد :

1.     تقدیس : گاهی مردم عملی را که می خواهند آغاز کنند آن را با نام مقدس یا بزرگی یا صاحب مقامی آغاز می کنند تابه این وسیله مبارک و پر ارزش شود و آبرو و احترام بگیرد .

2.    تذکر : گاهی نام کسی را بر چیزی می نهند تا آن نام جاودان بماند و در خاطره ها باقی باشد

3.    تشخیص : گاهی نیز نام چیزی یا کسی ر ابر چیزی می نهند تا آن را در اذهان تمییز دهند و در وقت نام بردن آن چیز یا کس به خاطر بیاید .به نظر می رسد در خصوص خداوند وجه اول صادق است

شروع با اسم خدا :

    شروع با نام خدا قبل از اسلام هم سابقه داشته است که شروع کارها و نامه ها با نام خدا بوده است از جمله آنگاه که حضرت نوح علیه السلام به قومش فرمان داد که به کشتی سوار شوید فرمود : و قال ارکبوا فیها بسم الله مجراها و مرسها (هود – 41)

    و آنگاه که حضرت سلیمان علیه السلام به بلقیس نامه نوشت با نام خدا شروع کرد : انه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم (نمل – 30)

      این سنت در دوره ی جاهلی هم وجود داشته است چنانکه آورده اند پیمان صلح حدیبیه ر ابا بسمک اللهم شروع کرده اند .

      شروع نماز هم با نام خدا بوده است و ظاهرا خدا بالحاظ همین سنت سوره ی حمد را با نام خدا شروع کرده است نمازها هم با نام خدا شروع می شد چنانکه آمده است : قد افلح من تزکی و ذکر اسم ربه فصلی (اعلی -14-15)

     بعید نیست که در سوره ی علق نیز به پیامبر (ص) دستور داده شده که نماز ر ابا نام خدا شروع کند آنجا که فرمود : اقرا باسم ربک الذی خلق

     در ذبح حیوانات نیز همین سنت تاکید شده است تا با نام خدا آغاز شود :

یسألونک ماذا احل لهم قل احل لکم الطیبات و ما علمتم من الجوارح مکلبین تعلموهن مما علمکم الله و کلوا مما أمسکن علیکم و اذکروا اسم الله علیه (مائده -4)

      در سوره ی بقره آمده است که : و علم آدم الاسماء کلها ثم عرضهم على الملائکة فقال انبئونی باسماء هؤلاء ان کنتم صادقین (بقره -31) قالوا سبحانک لا علم لنا لا ما علمتنا انک انت العلیم الحکیم (بقره -32) قال یا آدم انبئهم باسماء هؤلاء ... قال الم اقل لکم انی اعلم غیب السماوات و الارض ...(بقره-33)

      علامه طباطبایی بر این نظر است که مراد از اسماء حقایق خارجی بوده اند نه الفاظ و نه مفاهیم ذهنی ایشان از این آیات استفاده کرده اند که اولا آن اسماء مربوط به حقایق غیبی بوده است ظاهرا ازآیه ی 33 ثانیا از عرضهم استفاده کرده است که آنها حیات و علم داشته اند ثالثا آنکه آن اسماء به خلافت الهی مربوط بوده است ظاهرا با توجه به عبارت : انی جاعل فی الارض خلیفه علامه اسماء را با این مقدمات ناظر به حقایقی می داند که نزد خداست و ان من شیء الا عندنا خزائنه ... از امام صادق علیه السلام نقل شده است که مراد از آن اسماء اسامی حجت ها ی خود  بود که در آن هنگام که ارواحی بودند از این رو آنها را از خود به خلافت شایسته تر دانست . علامه ایت روایت را با آیه موافق می داند در پایان هشدار می دهد که اگر به این موارد بر می خورید نگویید اینها از جعلیات است زیرا این آثار از معادن علم و حکمت وارد شده اند .

     با توجه به اینکه خداوند در آیه ی 30 سخن از خلقت انسان به عنوان خلیفه گفته است و در ادامه افرادی از انسانها را به آدم تعلیم داده است که فساد نمی کنند و خون نمی ریزند و بعد از تعلیم آدم به فرشتگان به سجده می افتند دانسته می شود که مراد از اسماء در این آیه انبیاء و اولیاهستند چنانچه در پاره ای از آیات قرآن انبیاء خلیفه ی الهی خوانده شده اند مانند حضرت داود علیه السلام : یا داود انا جعلناک خلیفه فی الارض فاحکم بین الناس بالحق ... (ص-26) بنابراین دانسته می شود که آن اسماء عبارت بودند از اسماء انبیاء و اولیا و به آدم و فرشتگان نمایانده شدند

واژه ی علم :

    به نظر می رسد مراد از علم الانسان ما لم یعلم کتاب آسمانی می باشد چنانچه در آیه ی دیگری آمده است : کما ارسلنا فیکم رسولا فیکم یتلو علیکم آیاتنا و یزکیکم و یعلمکم الکتاب و الحکمه و یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون (بقره -151)